Những Giòng Sông: Thu Bồn Hội An

Anh có hẹn một ngày anh trở lại
Đưa em về quê chồng xứ Quãng Nam
Qua Điện Bàn có vườn cây xanh trái
Tháp Bằng An di tích giống dân Chàm

Anh có hẹn đưa em về Đại Lộc
Thăm ngoại anh chiều dệt lụa ,chăn tằm
Cầu Ái Nghĩa con đò qua mấy nhịp
Để ngoại buồn chờ đợi biết bao năm

Anh có hẹn đưa em về Cẩm Lệ
Quê nội anh bên sông nước Thu Bồn
Đã bao lần thuyền xuôi qua cửa bể
Anh chưa về nên mắt nội héo hon

Anh có hẹn mai không còn chinh chiến
Đưa em về quê chồng cạnh Trường Sơn
Vì nhiệm vụ anh không tròn ước nguyện
Đợi chờ anh năm tháng khóc tủi hờn

Anh có hẹn mà anh chưa về đến
Con chúng mình nơi quê ngoại lớn khôn
Cũng trái ngọt ,cây xanh tình yêu mếnSông buồn như quê nội bến Thu Bồn
Anh có hẹn mà không tròn hẹn ước
Để em buồn năm tháng mỏi mòn trông
Xin cầu nguyện hòa bình trên đất nước
Để một mai em về đến quê chồng .

Hoi An (Hội An - ĐVHưng) [1] is a beautiful city in Vietnam, just south of Da Nang. The Old Town of Hoi An is listed as a UNESCO World Heritage Site.

Hoi An, once known as Faifo, was a major international port in the 16th and 17th centuries, and the foreign influences are discernible to this day. While the serious shipping business has long since moved to Da Nang, the heart of the city is still the Old Town, full of winding lanes and Chinese-styled shophouses, which is particularly atmospheric in the evening as the sun goes down. While almost all shops now cater to the tourist trade, the area has been largely preserved as is, which is unusual in Vietnam, and renovation has proceeded slowly and carefully - it's mercifully absent of towering concrete blocks and karaoke parlors.
The main thoroughfare in the Old Town is Tran Phu. Just south of the Old Town, across the Thu Bon River, are the islands of An Hoi to the west, reachable via Hai Ba Trung, and Cam Nam to the east, reachable via Hoang Dieu.

Giặc qua sông Côn về Thường Đức
Trong cơn gió lạnh cuối Trường Sơn
Quân ngược dòng sông đêm thao thức
Di binh chuyễn pháo tấn công đồn

Anh Biệt Động Quân đêm phòng thủ
Nhìn qua ánh sáng lổ châu mai
Thêm một đêm dài không giấc ngủ
Khói thuốc cay mờ trong mắt ai

Anh lính địa phương trong lô cốt
Tay cầm ống phóng bảy mươi hai
Bên xóm nhà xa đèn ai đốt
Lập lòe ánh lửa bóng liêu trai

Anh lính Pháo Binh ghi tọa độ
Sẵn sàng yểm trợ pháo tầm xa
Chùi súng ,thông nòng lo tu bổ
Tay sờ thép lạnh ướt sương pha

Anh Thiết Kỵ về đường liên tỉnh
Băng ngang Đại Lộc đến Hà Nha
Vó câu dong ruổi như đời lính
Từ độ lửa binh chẳng về nhà

Anh lính Không Quân từ Đà Nẵng
Phi pháo từng đêm chận giặc về
Có lẻ đêm nay anh thức trắng
Đợi chờ phi vụ đắng cà phê

Anh Nhảy Dù về từ Quảng Trị
Ba lô ,súng đạn tới Cầu Chìm
Nhận đồ tiếp tế trên chiến lủy
Nghe hờn sông núi dậy trong tim

Đại pháo từng đêm trên chiến trận
Xe tăng , bộc phá mở hàng rào
Anh vẫn hiên ngang làm bổn phận
Quê mẹ vì ai tẩm máu đào

Hơn ba mươi năm ngày lịch sữ
Thường Đức quê tôi những ngày buồn
Cũng bóng tre xanh người Thượng nữ
Vu Gia sông cũ nước xuôi nguồn

Tôi nhớ ơn anh người lính chiến
Tháng ngày bảo vệ xóm làng tôi
Những kẻ hy sinh trên trận tuyến
Ngàn sau còn nhớ mải không thôi .

SVSQ Lê Chiến khóa 8/72 SQTB

Thượng lưu sông Thu Bồn

Trên dòng chảy của mình, sông Thu Bồn đã lần lượt sinh ra đến bốn địa chỉ lịch sử - văn hóa, trong đó, hai địa danh đã trở thành những giá trị tinh thần của nhân loại...

Cũng như sông Hồng, dòng sông mẹ sinh ra kinh đô Thăng Long nghìn năm văn vật, nay là thủ đô Hà Nội đang rộn rã chuẩn bị cho đại lễ kỷ niệm một nghìn năm sinh nhật của mình; cũng như sông Hương, dòng sông Thơ đã sinh ra Huế; sông Sài Gòn sinh ra thành phố cùng tên, Thu Bồn - một dòng sông hoang dã tưởng chừng chìm đắm trong cõi vô danh, ấy vậy mà, trên dòng chảy của mình đã lần lượt sinh ra đến bốn địa chỉ lịch sử - văn hóa, trong đó, hai địa danh đã trở thành những giá trị tinh thần của nhân loại.

Từ những con suối trên địa bàn các xã Trà Nam, Trà Don, Trà Cang, Trà Vân... giữa những cánh rừng đại ngàn nức mùi hương quế của huyện Trà My, tỉnh Quảng Nam, đã khởi nguyên một dòng sông, mà phải chăng làn nước đượm hương của nó khi đổ về xuôi đã giúp cư dân trên hai bờ cảm hứng siêu phàm để sáng tạo ra những kiệt tác kiến trúc vĩnh hằng?

Dòng suối nhỏ ban đầu mang một cái tên rừng núi: “dak Di ” gom nước về xuôi. Khi qua địa bàn Tiên Phước, Hiệp Đức, suối đã thành sông, tuy vẫn còn mang một cái tên quê mùa, dân dã: “sông Tranh”. Phải đến địa bàn Quế Sơn, Duy Xuyên, mới trở thành một dòng sông chững chạc với danh xưng “Thu Bồn”, sẵn sàng hợp lưu với một dòng sông chị em: “sông Vu Gia” từ phía Bắc đổ về trên đất Đại Lộc, thành một dòng chảy văn hóa, để sáng tạo ra những giá trị nghệ thuật tồn tại đến muôn đời.

Thánh địa Mỹ Sơn là một mỹ danh trong chuỗi địa danh văn hóa đó.

Là quần thể di tích Chămpa lớn nhất còn giữ được, Mỹ Sơn, sau những tàn phá của thời gian, của chiến tranh, của đổi thay dâu bể, những gì may mắn còn sót lại chỉ đủ giúp chúng ta, những chứng nhân hậu thế kinh ngạc, sửng sốt trước tư duy uyên áo về vũ trụ, nhân sinh của người nghệ sĩ Chămpa.


*Tháp Chàm Mỹ Sơn - thượng nguồn sông Thu Bồn*	*Bước đi của thời gian*

Những thủ pháp tài hoa, bằng chứng của một năng lực sáng tạo vô hạn thông qua ngôn từ của gạch, đá còn lại đến nay chắc chắn chỉ là bóng dáng nhạt mờ của một thời hoàng kim lộng lẫy. Tư liệu của các nhà nghiên cứu cho biết dưới triều vua Giaya Indravarman IV trị vì khoảng giữa thế kỷ XII, những khối đá nhọn trên chóp các ngôi tháp lớn nơi thánh địa Mỹ sơn đều được bọc vàng. Còn những hiện vật đang lưu giữ ở các Bảo tàng Chàm (Đà Nẵng), Bảo tàng Mỹ thuật cung đình Huế, Bảo tàng Lịch sử Việt nam (Louis Finot) ở Hà Nội, TP.HCM, Trường Viễn Đông Bác cổ ở Paris, bằng đất nung hay bằng sa thạch cũng chỉ là những mảnh vụn rời rạc, câm lặng của một quá khứ huy hoàng!

Người Chăm - một trong những thành viên của cộng đồng dân tộc Việt - đã từng xây dựng trên dải đất miền Trung này một nền văn minh rực rỡ và phóng tâm để lại bên sông Thu Bồn một chứng tích huy hoàng mà chúng ta ngày nay còn may mắn được chứng kiến.

Đến thánh địa Mỹ Sơn, người giàu tưởng tượng vẫn còn có thể hình dung quang cảnh ngày thánh lễ với hàng đoàn voi ngự lộng lẫy trong phục sức lấp lánh kiệu vàng, trong tiếng cồng chiêng âm vang rộn rã, và bao tiên nữ hóa thân thành những đoàn Apsara rực rỡ xiêm y đang bay lượn trong những điệu múa của thần linh bên chân tháp cổ.


*Mảnh vỡ nghệ thuật*	*Trời xanh phố cổ*

Hối hả xuôi về biển cả, trước khi đổ ra đại dương, Thu Bồn còn kịp dừng chân sáng tạo để lại cho đời sau một trong những đô thị cổ đẹp nhất Việt Nam hiện còn giữ được: “Thị xã Hội An”.

Sử cũ chép: “… Năm Giáp Tý (1744) (chúa Nguyễn) mới xưng vương hiệu đổi phủ ra làm điện, sửa sang phép tắc, và định lại triều phục. Lại chia nước ra làm 12 dinh” (Việt Nam sử lược - Trần Trọng Kim - NXB Văn hóa - Thông tin - 2002 - Trg 358 ). Chúa Nguyễn mở mang bờ cõi, mở rộng giao thương, xây dựng Hội An thành hải khẩu buôn bán với nước ngoài.

“Bấy giờ đất phía Nam tuy độc lập nhưng họ Nguyễn chỉ xưng chúa, chứ không xưng vua và vẫn không đặt quốc hiệu. Nhưng người ngoại quốc thường gọi đất chúa Nguyễn là Quảng Nam quốc. Đấy là vì ở Quảng Nam có phố Hội An (Faifo) là chỗ người Tàu và người các nước ra vào buôn bán nên mới lấy tên Quảng Nam mà gọi” (VNSL - Sách đã dẫn - Trg 359).

Nằm trên bờ tả sông Thu Bồn, cách cửa Đại (còn gọi là cửa Đợi) khoảng 4km, giao thông thủy bộ thuận lợi, Hội An nhanh chóng phát triển thành một đô thị sầm uất. Cùng với phố Hiến ở Đàng Ngoài, Hội An trở thành một trong hai hải khẩu quan trọng của nước ta thời ấy giao thương rộng rãi với thế giới. Cứ xem mức thuế xuất nhập khẩu thời bấy giờ để ước lượng quy mô:

“Lệ cứ những tàu ở Thượng Hải và Quảng Đông lại, thì phải nộp 3.000 quan, đến lúc đi phải nộp 300 quan. Tàu ở Ma Cao, ở Nhật Bản lại, thì phải nộp 4.000 quan, đến lúc đi phải nộp 400 quan. Tàu ở Tiêm La, ở Lã Tống lại, thì phải nộp 2.000 quan, đến lúc đi phải nộp 200 quan. Tàu ở các nước phương Tây lại, thì phải nộp 8.000 quan, đến lúc về phải nộp 800 quan. Thuế ấy chia ra làm mười thành: 6 thành thì đem vào kho, 4 thành để nộp cho quan lại và binh lính đã coi về việc thu thuế…”. “… Bấy giờ số tiền có năm thu vào 338.100 quan… có năm được hơn 423.300 quan…, vàng có năm thu 830 lượng, có năm 890 lượng…” (Sách đã dẫn - Trg 353 - 354). Trước khi trở thành một địa chỉ văn hóa, Hội An từng là một thương hiệu kinh tế Việt Nam có uy tín trên bản đồ thế giới.


*Sông Thu Bồn lướt qua Hội An đổ về cửa Đại*	*Một nhánh sông Thu Bồn chạy qua thánh địa Mỹ Sơn*

Thương nhân các nước đến làm ăn, mến cảnh, mến người, định cư, lập nghiệp, Hội An nhanh chóng trở thành một đô thị quốc tế. Bên cạnh quần thể kiến trúc đô thị giàu bản sắc địa phương, những công trình xây dựng, những công trình tôn giáo của cư dân các nước còn giữ được đến nay minh chứng cho một thời Việt Nam từng có lúc hội nhập rất sâu vào đời sống quốc tế. Chẳng thế mà, UNESCO, tổ chức uy tín đầy mình của Liên Hiệp Quốc đã ghi danh cả Mỹ Sơn và Hội An vào Danh mục Di sản Văn hóa nhân loại.

Tin cho biết tỉnh Quảng Nam đang xúc tiến hồ sơ đệ trình UNESCO xem xét ghi danh Cù lao Chàm - một bình phong tự nhiên dựng lên ngoài biển khơi che chắn cho cửa Đại - vào danh mục Di sản văn hóa nhân lọai. Còn cửa Đại, cát sạch, nước trong, đất đai bằng phẳng rộng rãi, từng là một trong những cửa biển nổi tiếng của nước ta đang như một cô gái trinh nguyên đón đợi đầu tư.

Tương lai, hy vọng rằng không xa, một thành phố du lịch hấp dẫn sẽ mọc lên trên địa điểm này. Lúc ấy, sông Thu Bồn sẽ là dòng sông duy nhất trên đất nước ta như một chuỗi ngọc xâu chuỗi cùng lúc bốn giá trị tầm cỡ quốc tế trên dòng chảy đượm hương từ những rừng quế thượng nguồn. Mong lắm thay.